กระสุนยาง หรือ Rubber Bullets เป็นกระสุนทางเลือกที่มีอันตรายน้อยกว่ากระสุนโลหะ แต่ถึงแม้ว่าจะถูกเรียกว่ากระสุนยาง มันกลับไม่ได้ผลิตขึ้นจากยางพาราเพียงอย่างเดียวอย่างที่ใครหลายคนคิด
หัวของกระสุนยางมักทำจากยางพารา แต่ในส่วนของปลอกกระสุนยังทำขึ้นจากและแกนเหล็กด้านในยังคงเป็นโลหะ และเวลายิงยังต้องใช้ดินปืนในการยิงออกไปเช่นเดียวกับกระสุนจริง
ซึ่งชื่อของกระสุนยางมักจะลดภาพความอันตรายจากความรุนแรงที่เกิดขึ้นเมื่อถูกนำเสนอผ่านสื่อ ทำให้ผู้รับสารเกิดความเข้าใจว่าอาวุธชนิดนี้ไม่มีความรุนแรง
ถ้าถามว่าแล้วในนานาประเทศระดับโลกยังมีการใช้กระสุนยางในการสลายการชุมนุมหรือไม่นั้น
ในระดับทั่วโลกก็ยังมีการใช้กันอยู่ อย่างไรก็ตามก็จะมีหลักสากลว่าด้วยเรื่องการใช้กระสุนยางในการสลายการชุมนุม ที่ออกระเบียบโดยคณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (UNHR) ระบุไว้ดังนี้
- ใช้ต่อบุคคลที่ใช้ความรุนแรง ในกรณีที่กำลังจะเกิดอันตรายต่อตำรวจและสาธารณะ
- ควรเล็งที่ท้องส่วนล่าง หรือ ขา ของบุคคลที่ใช้ความรุนแรงเท่านั้น
- การเล็งไปที่หน้าหรือหัว อาจส่งผลให้กระโหลกศีรษะแตกและสมองบาดเจ็บ เกิดอันตรายต่อดวงตา รวมไปถึงอาจก่อให้เกิดอาการตาบอดถาวร หรืออาจเสียชีวิตได้
- การยิงทีละหลาย ๆ นัด ในคราวเดียวกันนั้นโดยทั่วไปไม่มีความแม่นยำ การยิงเช่นนั้นยังขัดต่อหลักความจำเป็นและได้สัดส่วน
ทั้งนี้ผู้ที่จะยิงกระสุนยางได้จะต้องผ่านการฝึกอบรม โดยไม่ยิงในระยะใกล้เกินกว่า 15 เมตร และไม่เล็งที่จุดสำคัญเนื่องจากประชาชนหรือเป้าหมายอาจได้รับอันตราย ซึ่งหากเล็งหรือใช้งานผิดวิธี ก็สามารถทำให้เกิดการบาดเจ็บสาหัส เช่น ตาบอด พิการถาวร และเสียชีวิตได้
เรามาดูความรุนแรงของกระสุนยางหากถูกยิงในระยะห่างและระยะประชิดกันดีกว่า
โดย แพทย์หญิงโรหิณี ฮาร์ ผู้นำทีมวิจัยและสมาชิกขององค์การแพทย์เพื่อสิทธิมนุษยชน เคยระบุผลการศึกษาว่ากระสุนยางหรือกระสุนชนิดที่คิดกันว่าปลอดภัยไม่ทำให้คนตายได้นั้น มีโอกาสจะทำให้เกิดการเสียชีวิตได้สูงกว่าที่คิด ทั้งในการยิงระยะประชิดและในการเล็งยิงจากระยะไกล
และแม้ว่าการยิงกระสุนยางในระยะประชิด จะเล็งเป้าหมายได้ดีกว่า แต่กระสุนก็จะมีพลังรุนแรงเท่ากับกระสุนจริง จนเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
แต่หากเล็งยิงกระสุนยางในระยะที่ห่างออกไป ความแม่นยำจะลดลงอย่างมาก เพราะกระสุนยางนั้นทั้งกระเด้งกระดอนและควงสว่านในอากาศ จนทิศทางเบี่ยงเบนพลาดเป้าได้ง่ายกว่ากระสุนจริง