โมจิ ดังโงะ ไดฟุกุ เราคงจะเคยรับประทานขนมหวานนุ่มนิ่มเหล่านี้กันใช่ไหมครับ แม้ว่าจะมีแค่เจ้าพวกนี้เป็นพระเอกที่เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก แต่จริงๆ แล้วประเทศยังมีขนมหวาน หรือ “วากาชิ” อีกมากมายหลายร้อยชนิด และก็ไม่ได้มีแต่รูปร่างกลมๆ นิ่มๆ แบบนี้แค่นั้นด้วยนะ ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่ผูกพันกับฤดูกาล พวกเขามีงานเทศกาลเฉลิมฉลองและพิธีกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวพันกับเทศกาลต่างๆ อยู่ตลอดทั้งปี และขนมหวานเองก็มีบทบาทสำคัญในการเป็นสัญลักษณ์ของฤดูกาลและเทศกาลเหล่านั้น แต่เดือนไหนจะมีขนมอะไร น่ารับประทานแค่ไหน ต้องดูเองครับ มกราคม – ฮานาบิระโมจิ ภาพจาก : matsukawaya ฮานาบิระโมจิ หรือโมจิกลีบดอกไม้ เป็นขนมสำหรับรับประทานกับน้ำชาในช่วงวันปีใหม่ เพราะเชื่อว่าความเหนียวของโมจิที่กัดไม่ขาดสักทีจะช่วยให้อายุยืน ทำจากแป้งโมจิสีขาวอมชมพูระเรื่อ ห่อรากโกโบและถั่วกวนมิโสะ เดิมเป็นขนมในรั้วในวังที่มีไส้หลากหลายกว่านี้มาก ทั้งปลาอายุ เนื้อหมู มะระ หัวไชเท้า ก่อนจะถูกปรับให้ทำได้ง่ายขึ้น และกลายเป็นขนมที่กินกันได้ทั่วไปตั้งแต่สมัยเมย์จิเป็นต้นมา กุมภาพันธ์ – อุงุยสุโมจิ ภาพจาก : YouTube อุงุยสุโมจิทำจากแป้งโมจิห่อด้วยไส้ถั่วแดง ปั้นเป็นก้อนกลมๆ แล้วโรยด้วยผงแป้งสีเขียว เลียนแบบนกอุงุยสุ หรือนกกระจ้อยนักร้อง นกตัวเล็กๆ ที่มีเสียงร้องแหลมไพเราะเป็นท่วงทำนอง แต่มันเป็นนกสีเขียวขี้อายที่เราจะเห็นได้แค่ตอนที่ใบไม้ยังขึ้นไม่เต็มต้นดีเท่านั้น จึงกลายมาเป็นต้นแบบของขนมหวานที่เหมาะกับเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งฤดูใบไม้ผลิกำลังจะมาถึงนี้ มีนาคม – คุสะโมจิ ภาพจาก : kyotachibana ขนมโมจิไส้ถั่วแดง ที่เนื้อแป้งเป็นสีเขียวกลิ่นหอมหวนเพราะนวดข้าวเหนียวผสมกับใบอ่อนของหญ้าโยโมงิ หรือสมุนไพรอื่นๆ เข้าไป ชื่อขนมนี้แปลตรงตัวว่า โมจิหญ้า เมษายน – ซากุระโมจิ ภาพจาก : washoku-lab ซากุระโมจิเป็นขนมหวานที่มีการทำในหลายภูมิภาค แต่ละที่ก็จะมีสูตรแตกต่างกันไป ฝั่งคันไซจะใช้แป้งโดเมียวจิ (ข้าวเหนียวบดตากแห้ง) ห่อถั่วกวนปั้นเป็นก้อนๆ แล้วนำไปนึ่ง แต่ฝั่งคันโตจะใช้แป้งชิราทามาโกะรีดเป็นแผ่นบางห่อแบบเครป แล้วห่อด้วยใบซากุระที่ผ่านการดองมาแล้ว บางที่จะกินใบเข้าไปด้วยเลย แต่บางที่ก็ไม่กิน นิยมรับประทานกันตั้งแต่วันเด็กผู้หญิง (3 มีนาคม) จนถึงในช่วงเทศกาลชมดอกไม้ พฤษภาคม – โอโตชิบุมิ ภาพจาก : idealife ขนมหวานที่เข้ากับบรรยากาศสบายๆ ของเดือนห้า เป็นเนริกิริ (แป้งโมจินวดผสมกับถั่วขาวกวนแล้วตกแต่งสีสัน) ที่ปั้นเป็นรูปร่างของใบไม้ห่อไส้ เลียนแบบด้วงโอโตชิบุมิ ซึ่งเมื่อถึงฤดูวางไข่จะใช้ใบไม้ห่อไข่ของตนเองเอาไว้ มิถุนายน – มินาสึกิ ภาพจาก : yagihouchou ช่วงสิ้นสุดฤดูใบไม้ผลิและเข้าสู่ฤดูร้อน ชาวญี่ปุ่นในหลายท้องที่จะจัดเทศกาลนาโงชิโนะฮาราเอะ เพื่อขอขมาเรื่องไม่ดีที่ทำลงไปในครึ่งปีแรก และขอพรให้อยู่อย่างปลอดภัยไร้โรคในครึ่งปีที่เหลือ ขนมที่รับประทานกันในเทศกาลนี้คือขนมมินาสึกิ ด้านล่างเป็นอุยโรเหนียวนุ่มทำจากข้าวผสมน้ำตาลแล้วนำไปนึ่ง ตัดเป็นสามเหลี่ยมคล้ายแท่งน้ำแข็ง ว่ากันว่ามีที่มาจากประเพณีในอดีตซึ่งขุนนางจะได้รับน้ำแข็งจากจักรพรรดิในหน้าร้อน ด้านบนโรยด้วยถั่วแดงเพราะเชื่อว่าสีแดงสามารถปัดเป่าเภทภัยได้ กรกฎาคม – คุซึซากุระ ภาพจาก : koga-hatsuse เราอาจจะเคยได้ยินชื่อของคุซึโมจิมาบ้าง มันไม่ได้ทำจากข้าวเหนียวเหมือนขนมโมจิทั่วๆ ไป แต่ทำจากแป้งคุซึ ซึ่งได้มาจากรากของต้นคุซึ เมื่อนวดผสมน้ำแล้วจะมีเนื้อใสคล้ายเยลลี่ ส่วนขนมคุซึซากุระจะนำแป้งคุซึมาห่อไส้ถั่วแดงกวน เสิร์ฟเย็นๆ บนใบซากุระ ในฤดูร้อนขนมส่วนใหญ่จะใช้แป้งคุซึและเสิร์ฟเย็นๆ แบบนี้แหละ สิงหาคม – ขนมมิซึ ภาพจาก : pinterest ออกจะแปลกสักหน่อยที่ขนมหวานตัวแทนของเดือนนี้ไม่ใช่ขนมสด (นามากาชิ แบบพวกโมจิ) แต่เป็นขนมแห้ง (ฮิกาชิ) ที่ทำจากน้ำตาลเคี่ยวผสมสี ดัดเป็นรูปร่างต่างๆ เรียกว่าอารุเฮโตะ ก็เหมือนน้ำตาลเคี่ยวในงานวัดนั่นแหละครับ แต่จะโปร่งใสและประณีตกว่า โดยหากดัดเป็นรูปร่างของสายน้ำไหลก็จะเรียกว่า มิซึ (น้ำ) นั่นเอง กันยายน – โอฮางิ ภาพจาก : yamada-egg ชาวญี่ปุ่นเฉลิมฉลองการสิ้นสุดของฤดูหนาวและร้อนในวันชุนบุนและชูบุน (ศาทรวิษวัต และวสันตวิษุวัตร วันที่กลางวันกับกลางคืนยาวเท่ากัน) ช่วงวันชุนบุนและชูบุนนี้จะเรียกว่าเทศกาลโอฮิงัน ซึ่งชาวญี่ปุ่นมักจะไปไหว้บรรพบุรุษกัน ขนมที่รับประทานกันในเทศกาลนี้จะเป็นข้าวสวยบดหยาบ คลุกถั่วแดงบด แป้งถั่วเหลือง หรืองาดำบด หากกินในฤดูใบไม้ร่วงจะเรียกว่าโอฮางิ เนื่องจากดอกไม้ที่บานในฤดูนั้นคือดอกฮางิ แต่ขนมชนิดเดียวกันนี้ในฤดูใบไม้ผลิจะเรียกว่า โบตะโมจิ เพราะเป็นช่วงที่ดอกโบตั๋นบาน ตุลาคม – คิคุโมนากะ ภาพจาก : Xperience โมนากะคือชื่อเรียกของขนมซึ่งทำจากแป้งโมจิอบกรอบคล้ายบิสกิต 2 แผ่น ประกบไส้ถั่วแดงไว้ด้านใน โดยปกติมีหลากหลายรูปทรง แต่คิคุโมนากะจะทำออกมาเป็นรูปดอกเบญจมาศ ซึ่งจะเบ่งบานในช่วงเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน และตามศาลเจ้าก็จะมีการจัดเทศกาลชมดอกเบญจมาศ เป็นเทศกาลสำคัญในฤดูใบไม้ร่วง นอกจากนั้นดอกเบญจมาศยังเป็นพระราชลัญจกรของราชวงศ์ญี่ปุ่นอีกด้วย พฤศจิกายน – โอริเบะมันจู ภาพจาก : tokyoseika ซาลาเปาซึ่งแป้งทำจากมันยามาอิโมะผสมกับแป้งโจโยะ ห่อไส้ถั่วกวนแล้วนำไปอบ ความพิเศษคือการทำสีและลวดลายเลียนแบบถ้วยโอริเบะ เครื่องปั้นดินเผาเคลือบน้ำยาสีเขียวที่มีลวดลายเรขาคณิตวาดด้วยน้ำยาผสมแร่เหล็ก ซึ่งตั้งชื่อตาม ฟุรุตะ โอริเบะ ไดเมียวผู้ประกอบพิธีชงชาที่สำคัญที่สุดคนหนึ่งก่อนสมัยเอโดะ เขาเป็นแรงบันดาลใจให้งานศิลปะญี่ปุ่นมากมายหลายแขนงในเวลาต่อมา ธันวาคม – ยูกิโมจิ ภาพจาก : ottimo ส่งท้ายปีและต้อนรับบรรยากาศของฤดูหนาวด้วยยูกิโมจิ เป็นคินตงที่ทำจากถั่วกวนที่ปั้นเป็นก้อน ด้านในสอดไส้มันยามาโตะและเหง้าของต้นลิลลี่ ก่อนจะนำถั่วกวนมากดเป็นเส้นแล้วตกแต่งโดยรอบให้ดูขาวปุกปุยเหมือนก้อนหิมะน่ารักน่ากิน หากมีโอกาสได้ไปเยือนญี่ปุ่นครั้งหน้า ลองเข้าร่วมเทศกาลประจำฤดูกาลนั้นๆ แล้วก็อย่าลืมลองลิ้มรสขนมหวานประจำเทศกาลนั้นๆ ดู โดยเฉพาะถ้าได้ไปเกียวโตซึ่งเป็นแหล่งวัฒนธรรมญี่ปุ่น ก็ลองหาซื้อตามร้านขนมหวานชั้นนำได้เลยครับ รับรองว่าคุณจะอิ่มเอมกับบรรยากาศฤดูต่างๆ ในมากขึ้นกว่าเดิมอย่างแน่นอน อย่างน้อยก็จนกว่าจะพบความจริงที่ว่าระดับน้ำตาลในเลือดมันสูงขึ้นนั่นแหละครับ ที่มา : ยูกิโอะ, ฮัตโตริ. (2554). เรียกแบบญี่ปุ่น. แปลจาก Nippon no Namae. แปลโดย กิ่งดาว ไตรยสุนันท์. กรุงเทพฯ: ภาษาและวัฒนธรรม. ฮารุฮิโตะ, ทสึชิยะ. (2557). ส่องวิถีพิธีญี่ปุ่น. แปลจาก Shikitari. แปลโดย ยุวลักษณ์ ลิขิตธนวัฒน์ มูระเซะ. กรุงเทพฯ: ภาษาและวัฒนธรรม.
