บางเรื่องเรา “อยากลืม กลับจำ” แต่กลับบางเรื่อง “อยากจำ กลับลืม” เป็นธรรมดาของมนุษย์ที่เราอาจจะหลงลืม หรือ ยังคงจดจำเรื่องราวบางอย่างในใจไว้ อาจเพราะ สิ่งนั้นมีผลต่อความรู้สึก มีผลต่อชีวิตประจำวันของเรา แล้วมันมีเหตุผลอะไรอีกบ้างที่ทำให้เราลืมบางอย่าง และ จำบางอย่าง แต่ที่แน่ๆ บทความนี้ไม่ได้บอกวิธีช่วยให้ลืม หรือ ช่วยให้จำอะไร ทุกอย่างอยู่ที่ตัวคุณทั้งนั้น จดจำสิ่งที่ทำอยู่ “เรามักจดจำในสิ่งที่เราทำอยู่ ไม่ใช่จดจำว่าเราทำอะไร” ในทุกวันที่เราเจอเหตุการณ์ผ่านเข้ามา เราจดจำและจดจ่อในสิ่งที่เราทำอยู่ “ไม่ได้ตั้งใจว่าสิ่งที่ผ่านเข้ามา เราจะต้องจำทั้งหมด” เราไม่ได้มีเป้าหมายเพื่อจดจำขนาดนั้น เราดำเนินชีวิตของเราไป และให้อารมณ์ความรู้สึก เช่น ความสนุก ความรัก ความเข้าใจ หรือ แม้กระทั่ง ความเจ็บปวด เรื่องร้ายๆ เป็นสิ่งที่กำหนดใจของเราว่า “เราจะจดจำสิ่งนั้นอย่างไร” เรามักจะโฟกัสที่ปัจจุบัน และดำเนินชีวิตไปเรื่อยๆ จนลืมเรื่องราวที่ผ่านมา (ในบางเรื่อง) หรือ เราต้องทำสิ่งนั้นเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์บางอย่าง เช่น การที่เราซื้อตั๋วไปดูคอนเสิร์ตศิลปิน เราไม่ได้ไปเพื่อจดจำทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้น แต่เราไปเพื่อ “เราอยากสนุกและได้รับประสบการณ์จากมัน” และพอกลับมาสิ่งที่ได้รับคือ ความทรงจำที่ดี และ ความสุข มีผลต่อความรู้สึก “เราไม่สามารถลืมว่า เรารู้สึกอย่างไร แต่อาจลืมสิ่งที่เราทำ” เหตุการณ์ที่มีผลต่ออารมณ์และความรู้สึกของเรา เรามักจะจำมันได้ดี แม้ว่าบางดีเทลเราอาจจะลืมไปบ้าง ตามหลักวิทยาศาสตร์ ร่างกายของเรามีต่อมรับแคนนาบินอยด์ (cannabinoid) ในสมองที่ทำต่อปฏิกิริยากับหน่วยรับความรู้สึกของระบบประสาทในร่างกาย ซึ่งมีผลต่อการจดจำ ทำหน้าที่เพิ่มประสบการณ์ในการจำ และ ตัดความจำบางประเภทไป ซึ่งทำให้ “เรารับรู้” และ ในขณะเดียวกัน “ลืมความทรงจำนั้น” ที่ทำให้เราเสียสมาธิและเจ็บปวด แต่ถ้าพูดให้เข้าใจง่ายๆ เราจะจดจำช่วงที่มันสร้างความพีคให้กับตัวเรา จดจำช่วงเวลามีความสุข จดจำตอนเราได้รับความรักที่ดี หรือ จดจำช่วงเวลาแย่ๆ แต่สุดท้ายแล้ว เมื่อเราผ่านมันมาได้ คนเรามักจะชอบจำแต่สิ่งดีๆ เสมอ แม้สิ่งที่ผ่านมามันทำร้ายเราจนสาหัสก็มี เลือกจำ เราจะจำสิ่งที่มันสำคัญ และ สิ่งที่ต้องจำ สิ่งที่ต้องจำ เช่น Password ต่างๆ , รหัสบัตร ATM หรือ อะไรก็ตามที่มีผลต่อการดำเนินชีวิตของเรา เรามักจะจำได้ แต่บางทีการลืมก็ไม่ใช่เรื่องแปลก คนเราลืมกันได้ ขนาดคอมพิวเตอร์ที่มีความแม่นยำ ยังมีการผิดพลาดกันได้ แล้วทำไมหน่วยความจำของมนุษย์จะต้องมีมาตรฐานเดียว แสดงให้เห็นว่า เราจะจำเหตุการณ์ได้ แต่ไม่ใช่ทั้งหมด เราเลือกจำในบางภาพที่เราอยากจำ ประสบการณ์ที่ผ่านมา จดจำเพื่อ ดึงประสบการณ์ หรือ ความทรงจำที่ผ่านมา มาใช้ในปัจจุบัน เช่น การที่เราเคยโดนดุ ทำผิดในเรื่องหนึ่ง เราจะไม่กระทำในแบบเดิมอีก เพราะ รู้ผลของการกระทำแล้ว อาจจะเลี่ยงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เพื่อหาแนวทางใหม่ต่อไป ยกตัวอย่างสถานการณ์ เราเคยเอาขนมเข้าไปกินในห้องสมุด และ เสียงดัง จนโดนครูจับได้ ครั้งต่อไปก็อาจจะไม่ทำแบบครั้งก่อนอีก หรือ หาวิธีที่เอาขนมเข้าไปแบบแนบเนียนขึ้น สภาวะทางอารมณ์ การนึกถึงเหตุการณ์บางอย่าง อาจเพราะ ตอนนี้เรามีสภาวะทางอารมณ์ที่ทำให้นึกถึงเรื่องราวเหล่านั้น เช่น ตอนนี้รู้สึกดีมีความสุขมาก ทำให้เรานึกกลับไปในเหตุการณ์บางอย่างที่สร้างความสุขให้กับเราเช่นกัน หรือ ถ้าเราเสียใจ เช่น อกหัก มันก็ทำให้เราพลอยนึกถึงเรื่องแย่ๆ อื่นๆ ตามมาอีก ว่า “ทำไมตอนนี้ชีวิตเรามีแต่เรื่องแย่เข้ามาทั้งนั้น” มองอะไรก็ลบไปหมด เป็นต้น ความกดดัน เคยเป็นไหม ? เวลาเราสอบ มีกังวลมากมาย และ เครียด มันมีผลทำให้เราลน ทำข้อสอบได้แย่กว่าเดิม หรือ เวลาเราต้องนำเสนองานหน้าห้อง เราต้องพูดประโยคสำคัญ แต่พอเราตื่นเต้น เรากดดัน “เรามักจะลืมสิ่งที่สำคัญไป” มันเป็นเพราะอะไร ? ความกดดันมีผลต่อความทรงจำ ถ้ามีความกดดันมากเกินไป ทำให้เราเครียดและหลงลืมข้อมูลในส่วนที่สำคัญไป แต่ในทางกลับกัน ถ้าเรามีความเครียด หรือ ความกดดันน้อยเกินไป จะทำให้เราไม่โฟกัสในเรื่องราวนั้น จนอาจทำให้หลงลืมไปได้อีก ละเลย เรามักให้น้ำหนักในส่วนที่ดีที่สุด และ เลวร้ายที่สุดที่ผ่านเข้ามา ซึ่งทำให้ “หลงลืมเรื่องราวรายละเอียดต่างๆ ที่ไม่ได้สำคัญอะไร” เช่น เมื่อเราไปเที่ยวสักที่หนึ่ง แต่ดันโดนขโมยเงินไป เมื่อเรานึกถึงการไปเที่ยวทริปนี้ เราก็จะเลือกจดจำช่วงเวลาที่พีคในทริปนั้น นั้นคือ โดนขโมยเงิน ซึ่งส่งผลให้เรามีความรู้สึกไม่ดี เหมือนกับประโยคที่ว่า “Bad Ending Ruin Whole Experiences” อ้างอิง https://www.psychologytoday.com/us/blog/science-choice/201510/why-do-we-remember-certain-things-forget-others https://www.psychologytoday.com/us/blog/defining-memories/201706/why-we-forget
